እዚ ጽሑፍ’ዚ ካብ መርበብ ሓበሬታ ዛራ ጥበባት (Zara Tbebat) ዝተወስደ ኮይኑ ኣብ ኤርትራ ክንደይ ሕግታት ከም ዝነበረን ኣብ’ዚ ግዜ’ዚ ውን ወላ ደኣ ከም’ቲ ዝድለ ኣየገልግለ መሰረት ህዝቢ ኤርትራን ዋንነትን ስለዝኮነ ኣብ ፖለቲካዊ ስነ መጎት ኣዝ’ዩ ኣገዳሲ ቦታ እዩ ዘለዎ። ብፍላይ ኣብ ምምስራት ስርዓተ ኤርትራ እዞም ሕግታት እምነ መሰረትን መሰረት ደቀ-ባት ኤርትራ ዘውሕሱን ስለዝኾኑ ኩሉ ሰብ ክፈልጦም ክዕቅቦምን ግዴታ ኣለዎ። 

ኣብዚ ዝርዝር 32 ስርዓታትን ሕግታትን ቀሪቦም ኣለዉ። ኣብ ቀጻሊ ንነፍሲ ወከፍ ክዝርዝሮም ክፍትን እየ። 

1- ስርዓት ሎጎ-ሳርዳ – (ጥንታዊ ፊደላት ትግርኛ ጽሑፍ ዝተረኽቦ ናይ 13 ክ/ዘ) – Order of Logo-Sarda (13thC)

2- ስርዓት ኣድከመ ምልጋእ – ቅድሚ መግዛእቲ ጥልያን ዝተደብተረ – Order of Adkeme-Milga

3- ስርዓት ኣድግናተገለና – ቅድሚ መግዛእቲ ጥልያን ዝተደብተረ – Order of Adgine-Tegelena

4- ስርዓት ሎጎ-ጭዋ – ቅድሚ መግዛእቲ ጥልያን ዝተደብተረ (ናይ 15 ክ/ዘ ምዃኑ‘ዩ) – Order of Logo-Chewa

5- ስርዓት እንዳ ፍግራይ፡ ሰለስተ ዋዕላ ጽምሮ ትምዛኣ – ቅድሚ መግዛእቲ ጥልያን ዝተደብተረ (ናይ 13 ክ/ዘ ምዃኑ ይንገረሉ) – Order of Enda Figray : Seleste Waela Tsimro Timza’A

6- ስርዓት እንጋንኣ ዓጽሚ ሓርማዝ – ቅድሚ መግዛእቲ ጥልያን ዝተደብተረ – Order of Engan’A Atsimi Harmaz

7- ሕጊ ቡሮ ዓልን መድዓን (ሕጊ ዓፋር) – ቅድሚ መግዛእቲ ጥልያን ዝተደብተረ  – Buro Ali and Med’A (Afar Customary Law)

8- ስርዓት ካርነሽም – ኣብ ግዜ ጥልያን ዝተደብተረ  – Order of Karneshim

9- ስርዓት ደምበዛን – ኣብ ግዜ ጥልያን ዝተደብተረ – Order of Dembezan

10- ስርዓት ሸውዓተ ዓንሰባ – ኣብ ግዜ ጥልያን ዝተደብተረ  – Order of ShewAte Anseba

11- ሕጊ ሰሓርቲ-ላምዛ-ወቀርትን ዳምባን – ኣብ ግዜ ጥልያን ዝተደብተረ – Seharti – Lamza – Weqerti Customary Law

12- ስርዓት ሃብተስሉስ-ገብረክርስቶስ-ደቀተሽም – ኣብ ግዜ ጥልያን ዝተደብተረ – Habte Slus – Ghebrekristos-Deqi Tashim Customary Law

13- ስርዓት ምዔም-መሓዛ (ድሒሩ ምስ ስርዓት ኣድግና-ተገለባ ዝተጸንበረ) – Order of Mie Mehaza

14- ስርዓት ሓደግቲ – Order of Hadegti

15- ስርዓት ማይ-ኣድጊ – Order of Mai Adgi

16- ስርዓት ዝባን ሰራውን እንዳ ደቆን – Order of Ziban Seraw and Enda Deqon

17- ስርዓት ኣርባዕተ በዓልፋን – Order of Arbaete Bealfun

18- ስርዓት ጽንዓደግለ – Order of TsinAdegle

19- ሕጊ ዓደ‘ዓውለ – Ade Awle Customary Law

20- ስርዓት ዘማት – Order of Zemat

21- ስርዓት ሊባን – Order of Liban

22- ኣልቃኑን ኣልዕሩፍ ልሙስሊምን ሊቀባኢል ሳሆ (ሕጊ ሳሆ) – ኣብ ግዜ መግዛእቲ እንግሊዝ ዝተደብተረ – Alqanun Al’Eruf Limuslimin Liqebaeil Saho (Saho Customary Law)

23- ኣልቃኑን ኣልዕሩፍ ልሙስሊምን ሊቀባኢል ኣልሳሕል ኣልዓም (ሕጊ ሳሕል) – ኣብ ግዜ ፈደረሽን 50ታት ዝተደብተረ –
Alqanun Al’Eruf Limuslimin Liqebaeil Sahel Al’Am (Sahel 
Customary Law)

24- ኣልቃኑን ኣልዕሩፍ ልሙስሊምን ሊቀባኢል በኒዓምር (ሓድሽ ሕጊ በኒዓምር) – ኣብ ግዜ ፈደረሽን 50ታት ዝተደብተረ –
Alqanun Al’Eruf Limuslimin Liqebaeil Beni Amir (New
Customary Law of Beni Amir)

25- ሕጊ ቤት ታርቀ ቦጎስ ብሌን – ኣብ ግዜ ፈደረሽን 50ታት ዝተደብተረ – Bet Tarqe Bogos Bilen 
Customary Law

26- ሕጊ ማርያ (ሕግታት ማርያ ጸሊምን ቀይሕን) – ኣብ ግዜ መግዛእቲ ጥልያንን ኢትዮጵያን ዝተደብተረ – Marya
Customary Law (Marya Keyih and Marya Tselim)

27- ሕጊ ከልአ-መንሳዕ ፍትሕ መሓሪ – ኣብ ግዜ ጥልያን ዝተደፍተረ – Kel’E-Mensa’e fith Mehari
Customary Law

28- ሕጊ ብሌን ታርቀን ታውቀን 12ተ ነገደን (ዝተወሃሃደ ሕጊ ብሌን) – ድሕሪ ናጽነት ኤርትራ  – Bilen Tarqe-Tawqe-12 Neged Law 

29- ሕጊ ኩናማ (ቡያ) – ኣይተደፍተረን  – Kunama 
Customary  Law (Buya)

30- ሕጊ ናራ (ቡታ) – ኣይተደፍተረን  – Nara
Customary Law(Buta)

31- ሕጊ ብዳውየት (ኣልሳዋሊፍ) – ኣይተደፍተረን – Bidawet 
Customary  Law(Al-Sawalif)

32- ሕጊ ራሻይዳ (መድዓ) – ኣይተደፍተረን – Rashaida 
Customary  Law(Med’A)